برگزاری جلسه دفاعیه پروژه مطالعه هیدرولوژی خلیج گرگان مجری طاهر پورصوفی puorsuofi yahoo com 1395/5/11 (965) (0) برگزاری جلسه دفاعیه پروژه مطالعه هیدرولوژی خلیج گرگان در این جلسه که در سالن کنفرانس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور و با حضور ریاست محترم بخش اکولوژی موسسه و داوران محترم پروژه و سایر مدعوین برگزارشد ، آقای مهندس پورصوفی مجری پروژه به دفاع از نتایج بدست آمده پروژه و تشریح روند اجرای آن به شرح زیر پرداخت. • خلیج گرگان بزرگترین خلیج ، در دریای خزر بوده و در جنوب شزقی دریای خزر و در جهت شرق به غرب امتداد دارد. به طور کلی تمام تبادلات آب خلیج گرگان با دریای خزر از طریق مجرای آشوراده صورت می پذیرد. بنابراین ویژگی های آب و رسوبات خلیج گرگان به شکل قابل توجهی با خصوصیات آب و رسوبات سواحل جنوبی دریای خزر شباهت دارد. • یکی از خصوصیات مهم اقلیمی مناطق ساحلی و مجاور دریا الگوی امواج می باشد ، الگوی امواج هر منطقه متأثر از الگوی باد آن منطقه است. در خلیج گرگان 6/56 درصد از اوقات سال هوا آرام بوده و باد نمی وزد. باد غالب سالانه با 95/8 درصد وقوع از غرب بوده و پس از آن بادهای شمال غربی با درصد وقوع 7/8 درصد بیشترین درصد وقوع را در سال دارند. (رحیمی پورانارکی و همکاران ،1385). • در منطقه ورودی خلیج گرگان ( خارج خلیج)، حداکثر ارتفاع امواجی که به ساحل می رسند 5.5 متر با پریود 10 ثانیه و جهت شمال غربی با دوره بازگشت 100 سال است. و حداقل آن دارای 3.35 متر ، پریود 7.85 ثانیه جهت شمال و با دوره بازگشت 20 سال می باشد.(رحیمی پورانارکی و همکاران ،1385). • با توجه به گلموج بدست آمده برای منطقه خلیج گرگان ، حداکثر ارتفاع موج 8/0 متر بر ثانیه در جهت غرب می باشد. • مدتوفان از اصلی ترین عوامل تغییر تراز آب در مناطق کم عمق ساحلی می باشد. در طی سال آبی 87-88 در ایستگاه های بندر انزلی، بندر نوشهر ، بندر صدرا و آشوراده به ترتیب 28، 46، 30 و 49 تراز طوفانی بیش از 10 سانتی متر رخ داده است که بالاترین تراز ارتفاعی در ایستگاه تراز سنجی آشوراده معادل 69 سانتی متر بوده است. در این ایستگاه 49 تراز توفانی رخ داده است، که بالاترین مد به ارتفاع 69 سانتی متر و پایین ترین آن 11 سانتی متر بوده است • خطوط هم ارتفاع خیزآب طوفان دریایی در جنوب شرقی دریای خزر با حداکثر سرعت باد غربی 888/30 متر بر ثانیه ، 08/1 متر می باشد. همچنین ، مقادیر ارتفاع خیزآب توفان دریایی در خلیج گرگان با سرعت 8 متر بر ثانیه بسیار اندک برآورد گردید. • از آنجا که الگوی جریان عمومی در دریای خزر پاد ساعتگرد می باشد، لذا در منتهی الیه شرق دریای خزر در سواحل جنوبی ( جنوب شرق دریا ) به دلیل وجود خلیج گرگان بخشی از این جریان به طرف خلیج منحرف شده و بر جریان های درون خلیج تأثیر می گذارد.(پورمندی یکتا ،1385). • شکل جریان در خلیج گرگان دارای الگوی چرخشی و به صورت ساعتگرد می باشد. جریانات موازای سواحل شبه جزیره میانکاله ، پس از ورود به داخل خلیج گرگان ، جزیره آشوراده را دور زده و به سمت غرب حرکت می کنند . علت این را می توان هندسه مرزهای خشکی خلیج در بخش جنوب شرقی ذکر کرد که باعث چرخش در حدود 90 درجه ای جریان ها شده است. • حداکثر سرعت های سطحی جریان با مقدار 32 سانتی متر بر ثانیه به مرکز دهانه خلیج گرگان مربوط است ، حداکثر سرعت های میانی با مقدار 46 سانتی متر بر ثانیه به 3 کیلومتری شمال دهانه خلیج (خارج از خلیج) و حداکثر سرعت های عمقی با مقدار 40 سانتی متر بر ثانیه به به 5/3 کیلومتری جنوب غربی دهانه خلیج (داخل خلیج ) مربوط بوده است(واحد زنجانی حبیبی ،1380). • مقادیر سرعت جریان آب برای خلیج گرگان به طور میانگین 8/0 – 1/0 متر بر ثانیه برآورد شده است در اثر تابش امواج در جهت شمال ، شمال غرب و غرب ، جریان های ساحلی به سمت دهانه خلیج ایجاد می شود که این جریان ها باعث انتقال رسوبات به سمت دهانه خلیج می شوند. با افزایش رسوبگذاری در قسمت شرق شبه جزیره میانکاله (سمت دهانه ورودی ) و همچنین وجود نیزار در این بخش از سواحل منطقه ، این قسمت از زبانه ماسه ای تثبیت شده و همین امر در ایجاد و افزایش طول این زبانه ماسه ای موثر است(واحد زنجانی حبیبی ،1380). • رودخانه های گرگانرود در قسمت شمالی و قره سو در بخش جنوبی دهانه ورودی خلیج گرگان به عنوان منبع آورد رسوب از خشکی مطرح هستند. • بافت رسوبی منطقه خلیج گرگان شامل چهار گروه اصلی رسوبات ماسه ای، گلی، گل-ماسه ای و ماسه گلی می باشد. بافت این رسوبات تحت کنترل فرآیندهای هیدرودینامیکی و برخاستگاه آنها شکل گرفته است. در سواحل شمالی و جنوبی شبه جزیره میانکاله به لحاظ برخورد امواج و جریانهای پرقدرت رسوبات دارای بلوغ بافتی مناسبی هستند و ذرات ریز دانه خود را از دست داده و کاملاً جور شده هستند، لذا بافت غالب آنها ماسه ای، ماسه سیلتی و بعضاً سیلتی می باشد. بافت رسوبات ساحلی شمالی جزیره کاملاً ماسه ای است، لیکن رسوبات ساحل جنوبی به لحاظ تداخل با رسوبات ریز دانه، دامنه ای از بافت های ماسه گلی، گل ماسه ای و بالاخره ماسه ای دارد. رسوبات ماسه ای بستر غربی خلیج گرگان که بافت ماسه ای دارند، در واقع زبانه های ماسه ای بسیار قدیمی سازنده شبه جزیره هستند که هم اکنون در زیر آب قرار دارند • رسوبات از مصب دلتاهای گرگانرود تا قره سو همگی دارای بافت گلی می باشند. دامنه رسوبات بسیار ریز دانه و گلی تا 10 کیلومتری ساحل شرقی و رودخانه قره سو ادامه دارد. این رسوبات از مصب قره سو در شرق به طرف غرب خلیج که زبانه های ماسه ای مغروق وجود دارند به تدریج درشت دانه تر شده اند. این روند نشان از کاهش تاثیر رسوبات رودخانه ای به طرف غرب خلیج دارد. • در پروفیل طولی خلیج گرگان ، توزیع اندازه رسوبات بدین صورت می باشد که میانگین رسوبات از 7 تا 5/7 فی در شرق به طرف غرب درشت دانه تر شده و به 2 تا 5/2 فی افزایش یافته ، در انتهای آن در نقاطی که انرژی محیط کم است ، مجددا ریز دانه شده و به 4 فی در بخش جنوبی و 7 فی در بخش شمالی خلیج گرگان می رسند. • دو مجموعه رسوبات از لحاظ جورشدگی در خلیج گرگان وجود دارد . مجموعه رسوبات خوب تا بسیار خوب جور شده که عمدتا به رسوبات ساحلی شمالی شبه جزیره میانکاله و زبانه های ماسه ای مغروق در دهانه خلیج و انتهای غربی خلیج محدود می شوند. و رسوبات با جورشدگی بد تا بسیار بد که مربوط به رسوبات بستر خلیج گرگان که دارای بافت غیرماسه ای می باشند ، هستند. این رسوبات از نظر بلوغ بافتی نابالغ بوده و در خود مقادیر مختلفی از ذرات در اندازه های ماسه،سیلت و رس دارند. نرخ رسوبگذاری با استفاده از روش سرب 210 ، 34/1 میلی متر در سال می باشد. بر این اساس هر 500 سال ، به مقدار 70 سانتی متر از عمق خلیج گرگان کاسته می شود. در نتیجه از آنجایی که حداکثر عمق این خلیج 4 متر است ، این مقدار رسوبگذاری در یک دوره میان مدت و بلند مدت می تواند صدمات قابل توجهی به اکوسیتم وارد نماید. اولین اثر پدیده رسوبگذاری بر کفزیان و به تبع آن زنجیره غذایی اکوسیتم خلیج گرگان است که به لحاظ زیست محیطی پیامدهای غیرقابل جبرانی را به همراه دارد.